Çalışan motivasyonu, işletmelerin performansı üzerinde doğrudan etkili bir faktördür. Bu nedenle işverenler, çalışanların motivasyonunu artırmak için çeşitli yöntemler kullanır ve bunlar arasında yan haklar öne çıkar. Yan haklar hakkında bilmeniz gereken temel bilgileri sizin için toparladık.
Yan Hak Nedir?
Yan haklar, çalışanlara maaşın yanı sıra sunulan ek faydalar olarak tanımlanabilir. Bu haklar, yasal olarak zorunlu tutulanların yanı sıra, işverenin isteğiyle sunulan gönüllü yardımları da kapsar. Çalışanın kendi tercihlerine göre seçebildiği bu gönüllü haklar, günümüzde "esnek yan haklar" olarak adlandırılmaktadır.
Yan Haklar Nelerdir?
Türkiye'de birçok şirket, çeşitli yan haklar sunmaktadır. Ancak genel olarak çoğu şirkette karşılaşılabilecek yan haklar şu şekilde sıralanabilir:
Özel Sağlık Sigortası
Yemek Ücreti
Tatil Paketleri
Doğum Günü İzni
Yol Ücreti
Spor Kulübü Üyelikleri
Online Platform Abonelikleri
Gıda Yardımları
Giyim Yardımları
Hediye Kartları/Çekleri
Başarı/Kıdem Ödülleri
Ek Doğum İzni
Ek Evlilik İzni
Serbest Zaman İzni
Kişisel Gelişim Yardımları
Yakıt Kartları
Teknolojik Cihazlar
İşsizlik Sigortası
Sağlık Sigortası
Ek Tıbbi İzin
Şirket Hisse Senedi
Özel Emeklilik Sigortası
Hayat Sigortası
Çalışan İndirimleri
Özel Şirket Etkinlikleri
Şirket Aracı
Şirket Telefonu
Erzak Yardımı
Karne İzni
Yan Hak Uygulaması Nasıldır?
4857 sayılı İş Kanunu, işveren ve çalışan arasındaki ilişkileri düzenler ve kıdem tazminatı, fazla mesai, ücretli izin gibi konuları kapsar. Yan haklar ise işverenlerin, çalışanlarına sunduğu ek destekler olarak tanımlanır. Bu bağlamda, yan haklarla ilgili karar tamamen işverenin inisiyatifindedir.
İşverenler, çalışan motivasyonunu artırmak, bağlılığı güçlendirmek veya farklı sebeplerle yan haklar sunabilir. Örneğin, yemek ücreti gibi yan haklar düzenli olarak her ay Yemek Kartı aracılığıyla sağlanabilir. Özel hediyeler ise genellikle yılbaşı ya da bayramlar gibi dönemlerde, çalışan motivasyonunu artırmak amacıyla sunulabilir.
Yan Haklar Zorunlu Mu?
Yan hakların zorunlu olduğunu söylemek doğru değildir. Ancak, işveren ile çalışan arasında imzalanan yazılı bir sözleşmede yan haklar açıkça belirtilmişse, bu durumda zorunluluk ortaya çıkar. Örneğin, sözleşmede çalışanlara her yıl bir kez kıyafet yardımı yapılacağı belirtilmişse, bu yardımın sağlanması bir zorunluluk haline gelir.
Yan Haklar Nasıl Talep Edilir?
Günümüzde çalışanlar, işverenlerinden çeşitli yan haklar talep edebilmektedir. Bu talepler arasında en sık karşılaşılanlar; yemek ücreti, özel sağlık sigortası ve yol ücreti gibi haklar olmaktadır. Çalışanlar, bireysel olarak ya da topluca görüş ve önerilerini işverenlerine ileterek bu yan hakları talep edebilirler.
İşverenler, çalışanların taleplerinden uygun gördüklerini karşılayabilir. Ancak, günümüzde daha etkili bir çözüm olarak esnek yan haklar uygulaması yaygınlaşmıştır. Bu model, çalışanlara ihtiyaçlarına göre farklı seçenekler sunarak daha esnek ve verimli bir çözüm sağlar.
Esnek Yan Haklar Nelerdir?
2019 yılında ortaya çıkan ve tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 pandemisi, büyük çaplı kapanmaları da beraberinde getirdi. Bu süreçte birçok şirket, uzaktan çalışmaya geçiş yaptı. Şirketler, evden çalışma koşullarında çalışanların haklarını koruyabilmek ve motivasyonlarını artırmak amacıyla mevcut hakları sürdürmenin yanı sıra esnek yan hak uygulamalarına da yöneldi.
Genel olarak, şirketler esnek yan hak uygulamalarıyla çalışanlarına çeşitli seçenekler sunar. Çalışanlar ise bu seçenekler arasından ihtiyaçlarına en uygun olanları tercih edebilir. Bu sayede çalışanların ek yan hak talebinde bulunmasına gerek kalmaz ve işveren olarak geniş bir yelpazede avantaj sunmuş olursunuz.
Yan Haklar Eşit Şekilde mi Uygulanır?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 5. maddesine göre, işverenler çalışanlara karşı eşit davranmak zorundadır. Bu nedenle, çalışanların belirli bir kesimine ayrıcalıklı yan haklar verilmesi uygun görülmez. Ancak bazı durumlarda, işin niteliğine bağlı olarak işveren belirli çalışanlara özel yan haklar tanımlayabilir
Yemek ücreti gibi genel haklarda ise böyle bir ayrım yapılması, yasal sorunlara yol açabilir ve çalışanların bu durumu hukuki mercilere taşıma hakkını doğurabilir.
Yemek Parası Personele Nakit Ödenebilir Mi?
Yemek parasının çalışanlara nakit olarak ödenmesi mümkündür, ancak bu durumda faturalandırma gibi işlemler daha karmaşık hale gelebilir. Bu da KDV iadesi gibi süreçlerin yürütülmesini zorlaştırır. Yemek kartı sistemleriyle çalışıldığında ise tek bir fatura ile ödeme alınır. Böylece muhasebeleştirme işlemleri daha kolay ve düzenli bir şekilde gerçekleştirilebilir.
Çalışanlara Verilmesi Gereken Yol ve Yemek Paralarının Alt Sınırı Nasıl Belirlenmektedir?
İşverenlerin çalışanlara verebilecekleri yol ve yemek parasında bir üst sınır yoktur; işveren, çalışana istediği miktarda yol veya yemek ücreti ödeyebilir. Ancak, devlet tarafından belirlenen günlük yemek ve yol bedeli istisnalarının aşılmaması önerilir.
Bu istisna tutarlarının aşılmamasının temel nedeni vergilendirme avantajıdır. Örneğin, 2024 yılı için belirlenen günlük yemek bedeli istisnası KDV dahil 187,00 TL’dir (170 TL + %10 KDV). İşverenler, bu ücreti yemek kartı sistemleriyle ödediklerinde, vergi istisnalarından yararlanabilirler. Böylece, işverenler 10 çalışan için yılda 73 bin TL'ye kadar vergi tasarrufu elde edebilir.
Eğer 187,00 TL'lik istisna tutarı aşılırsa, aşılan kısmın gelir vergisi ve damga vergisi doğar. Örneğin, çalışanlara günlük 197,00 TL yemek ücreti ödendiğinde, yalnızca 10 TL’lik kısım gelir vergisi ve damga vergisine tabi olur.
Yan Hak Seçimi Nedir?
Yan hak seçimi, işveren veya insan kaynakları departmanları tarafından yapılır. Bu süreçte işveren veya insan kaynakları, çalışanların ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak ve aldıkları geri bildirimleri değerlendirerek uygun yan hak seçeneklerini belirler. Ardından, şirketin yapısına ve mali durumuna en uygun olan yan haklar, çalışanlara sunulmak üzere seçilir.
Yan Hak Seçimi Nasıl Yapılır?
Yan hak seçimi temelde iki şekilde yapılır. İlk yöntem, işverenin gerekli gördüğü seçeneklerin değerlendirilmesidir.
İkinci yöntem ise çalışanlardan gelen taleplerin dikkate alınmasıdır.
Yan Hak Uygulamalarının Faydaları Nelerdir?
Yan hak uygulamaları, şirket kültürünü oluşturmada önemli bir rol oynar. Bir çalışan ne kadar uzun süre bir şirkette kalırsa, o şirketin kültürünün gelişmesine de o kadar katkı sağlar. Bu açıdan, yan haklar hem çalışan bağlılığını artırmada hem de turn-over oranını azaltmada etkili bir araç olarak karşımıza çıkar. Çalışan motivasyonunu artırarak işten ayrılma oranlarını düşürmeye yardımcı olur.
Özellikle Y ve Z kuşağı gibi iş değiştirme eğiliminde olan çalışanlar için yan haklar ve esnek yan haklar, çalışan bağlılığını güçlendiren unsurlar haline gelmiştir. Çalışanların beklentilerine uygun yan hakları seçme imkanı, işletmenin kendisi adına karar vermesinden daha motive edici olup, çalışanın kendisini değerli hissetmesini sağlar.
Esnek yan haklar, mevcut çalışanların bağlılığını artırdığı gibi, iş arayanların başvuru yapacakları şirketleri seçerken de önemli bir faktör olarak öne çıkar. Yüksek rekabet ortamında, birçok işletme yetenekli çalışanları çekebilmek için esnek yan haklar sunar.
Esnek yan hakların bir diğer avantajı ise işletmenin ücret maliyetlerini azaltıcı bir etkiye sahip olmasıdır. Ücret artışı yapmak yerine kişiselleştirilmiş esnek yan haklar sunarak hem çalışan motivasyonu artırılabilir hem de ücret zammına kıyasla daha düşük maliyetlerle bu sağlanabilir.
Yan Hakların Çalışan Bağlılığına Katkısı Nedir?
Yan haklar, çalışanların kendilerini daha değerli hissetmelerini sağlar ve motivasyonlarını artırır. Bu durum, turn-over oranlarının düşmesine ve çalışanların iş yerine olan bağlılıklarının artmasına katkıda bulunur.
Çalışan Beklentisi ve Yan Hakların Önemi
Yapılan araştırmalara göre, çalışanların genel beklentileri şu şekilde sıralanmaktadır:
- Motive edici bir çalışma ortamı,
- Yan hak uygulamalarının çeşitlendirilmesi,
- Yapılan işlerde çalışanların takdir edilmesi,
- İş-özel hayat dengesinin kurulması,
- Kişisel gelişim ve eğitim fırsatlarının sunulması,
- Yetenek ve yetkinliklere uygun iş tanımlarının yapılması,
- Esnek çalışma koşullarının sağlanması,
- Kariyer gelişiminde ilerleme fırsatlarının sunulması.
Özellikle yan haklar ve esnek çalışma koşullarına ilişkin talepler, pandemi sonrası dönemde artış göstermiştir. Bu iki konunun ön plana çıkması, iş hayatında gelecekte nasıl değişimler yaşayacağımıza dair merak uyandırmaktadır.
Çalışanlara Yol ve Yemek Ücreti Sunmak Zorunlu mu?
Çalışanlara yol ve yemek ücreti sunmak yasal olarak zorunlu değildir. Ancak, bu haklar iş sözleşmesinde taahhüt edilmişse zorunlu hale gelir. Günümüzde, zorunluluk olmamasına rağmen birçok şirket çalışanlarına yol ve yemek ücreti gibi yan haklar tanımaktadır. Bu tür haklar, çalışanların motivasyonunu artırır ve iş yerlerine olan bağlılıklarını güçlendirir.
Evden Çalışmada Yan Haklar Devam Eder mi?
İş sözleşmesinde tanımlanan yan haklar, evden çalışma döneminde de geçerli olmaya devam eder. İşveren olarak bu haklarda tek taraflı bir kısıtlamaya gitmek mümkün değildir. Ancak, çalışanlarla karşılıklı anlaşma yoluna gidilerek bazı haklarda değişiklik yapılabilir.
Evden Çalışma Yapılırken Yemek Parası Kesilebilir mi?
Çalışan ile yapılan iş sözleşmesinde yemek parası yer alıyorsa, bu hak kesilemez. Sözleşme dışında olsa bile, evden çalışanlar ile ofisten çalışanlar arasında farklı yan haklar tanımlamak genellikle önerilmez. Bu tür kesintiler yapılacaksa, hukuki danışmanlık alınması ve sürecin dikkatlice incelenmesi önemlidir.
Evden ve Ofisten Çalışanlara Ayrı Ayrı Yan Haklar Yapılabilir mi?
Her bir çalışanınızın ihtiyaçlarına özel yan haklar oluşturabilirsiniz ve bu konuda herhangi bir yasal kısıtlama bulunmamaktadır. Ancak, eşitlik ilkesi gereği, çalışanlara tanınan hakların ortak ve adil bir şekilde sunulması tavsiye edilir. Bu sayede, hukuki sorunlarla karşılaşmadan çalışma hayatınızı sorunsuz bir şekilde sürdürebilirsiniz.
Resmî Tatillerde Yan Haklarda Kısıtlama Yapılır mı?
İş sözleşmesinde aksi belirtilmediği sürece, çalışanlar tatil günlerinde çalışmış sayılmamaktadır. Bu nedenle, tatil günlerinde yan haklar da aynı şekilde devam eder. Ancak, tatil günlerinde çalışılması durumunda, ilgili sözleşme hükümleri ya da yasal düzenlemeler doğrultusunda ek ödeme veya haklar devreye girebilir.
Prim Yan Hak Mıdır?
Başarı ödülleri olarak da bilinen primler, çalışanların belirli performans kriterlerini karşılaması durumunda devreye girer. Bu primler, çalışanların başarılarına göre belirli tutarlarda ek ödeme almasını sağlar. Maaşa ek olarak yapılan bu ödemeler, yan haklar kapsamında değerlendirilir.
En Çok Tercih Edilen Yan Haklar Nelerdir?
İşletmelerin sunabileceği yan haklar neredeyse sınırsızdır, ancak ülkelerin yasaları ve sektörel dinamikler belirli yan hakların öne çıkmasına neden olur. Türkiye’de en çok tercih edilen yan haklar arasında yol ve yemek ücreti başı çeker. Bunun dışında Türkiye’de yaygın olarak tercih edilen yan haklar ve öne çıkan noktalar şunlardır:
**Doğum Günü İzni Nedir?**
Doğum günü izni, birçok şirket tarafından çalışanlarına doğum günlerinde tanınan ücretli izin hakkıdır. Çalışan, doğum gününde izin alarak bu günü kutlayabilir. Genellikle bu izin, çalışanın doğduğu ay içerisinde bir gün olarak kullanılır. Resmi tatillere denk gelse bile çalışan bu haktan yararlanabilir.
**Gıda Yardımı Hakkı Nedir?**
Şirketler, çalışanlarının ve ailelerinin refahını desteklemek için gıda yardımı sunabilir. Bu yardım, geleneksel olarak gıda kolileri şeklinde sağlanabilir. Ancak her çalışanın ihtiyacı farklı olduğundan, kurumsal hediye kartı gibi çözümler günümüzde daha yaygındır. Çalışanlar bu kartlarla ihtiyaç duydukları gıdaları marketlerden temin edebilirler. Ayrıca SGK prim avantajı sağlar, böylece işverenler SGK işveren hissesi ve işçi primi ödemek zorunda kalmaz.
**Giyim Yardımı Hakkı Nedir?**
Giyim yardımı, çalışanların iş yerinde veya özel hayatlarında giyecekleri kıyafetler için destek sağlar. Geleneksel yöntemle şirketler kıyafet satın alıp dağıtım yapabilir, ancak bu yöntem zaman alıcı olabilir ve çalışanlar her zaman memnun kalmayabilir. Hediye kartı ile çalışanlar, anlaşmalı mağazalardan istedikleri kıyafetleri alarak daha esnek ve kişisel bir çözüm elde ederler. Bu yardım da SGK prim avantajı sağlar.
**Ek Doğum İzni Nedir?**
4857 sayılı İş Kanunu'na göre çalışanlar 16 haftalık analık izni hakkına sahiptir. Ancak bazı şirketler, çalışanlarına ek ücretli doğum izni sağlayabilir.
**Ek Evlilik İzni Nedir?**
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, çalışanların evlilik izni hakkı 3 gündür. Ancak birçok şirket, bu süreyi uzatarak genellikle 2 gün daha ek izin tanır. Böylece çalışanlar, evlilik sürecinde toplamda yaklaşık 9 gün izin yapabilirler.
**Serbest Zaman İzni Nedir?**
Esnek yan haklar çerçevesinde gelişen serbest zaman izni, çalışanların kendilerini geliştirebilmeleri için ayrılan özel bir süredir. Bu süre içinde çalışanlar maaş kesintisi olmadan eğitim veya kişisel gelişim etkinliklerine katılabilirler.
**Kişisel Gelişim Yardımları Nedir?**
Kişisel gelişim yardımları, çalışanların profesyonel ve kişisel gelişimlerini destekleyen özel bir yan hak türüdür. İşletmeler, çalışanlarına belirli bir ödenek ayırarak bu ödeneği eğitim, kurs veya gelişim faaliyetlerine katılmaları için kullanmalarını sağlar.
**Kıdem Ödülleri Nedir?**
Kıdem ödülleri, belirli sürelerle çalışanlara verilen teşviklerdir. Bu ödüller nakit olabileceği gibi hediye kartlarıyla da sağlanabilir. Çalışanlar, bu kartları kullanarak istedikleri ürünleri alabilirken, işverenler de vergi avantajından yararlanabilirler.
**Şirket Aracı Yan Hak mıdır?**
Şirket aracı, çalışanlara sağlanan bir yan hak olarak değerlendirilebilir.
İş dünyasında hem işverenler hem de çalışanlar için doğru sözleşme türünü seçmek, iş ilişkilerinin sorunsuz ve yasal bir zeminde devam etmesi açısından büyük önem taşır. Belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri, işverenin ve çalışanın haklarını ve sorumluluklarını net bir şekilde ortaya koyarken, iş süreçlerinin güvenli bir şekilde ilerlemesine katkı sağlar.
Mağazamızda sunduğumuz Belirli Süreli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri Paketi ile çalışanlarınızla yapacağınız iş ilişkilerini yasal olarak güvence altına alabilirsiniz. Bu paket sayesinde, çalışanlarınızla iş sözleşmesi türünü ihtiyaçlarınıza göre belirleyebilir ve işinizi daha güvenli, profesyonel bir şekilde yönetmenin avantajlarını yaşayabilirsiniz. Hem esnek hem de uzun vadeli iş ilişkilerini düzenlemenin güvencesini elde edin.